Về tổ chức, hoạt động của thôn, tổ dân phố khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, Bộ Nội vụ cho biết, quy trình bầu cử trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố được quy định tại Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở và Nghị định số 59/2023/NĐ-CP ngày 14/8/2023 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Nghị định số 59/2023/NĐ-CP nêu rõ công tác chuẩn bị bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố.
Theo đó, chủ tịch UBND cấp xã có trách nhiệm ban hành quyết định tổ chức bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố.
Cơ quan này cũng chủ trì, phối hợp với Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã xây dựng kế hoạch, hướng dẫn nghiệp vụ và tổ chức triển khai kế hoạch chậm nhất 20 ngày trước ngày tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư để bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố.
UBND xã sẽ ban hành quyết định thành lập tổ bầu cử chậm nhất 10 ngày trước ngày tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư để bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố sau khi thống nhất với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã.
Tổ bầu cử gồm: Đại diện Ban công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố làm tổ trưởng; thành viên là đại diện các tổ chức đoàn thể, chính trị - xã hội và đại diện hộ gia đình ở thôn, tổ dân phố (không phải là người ứng cử trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố).
Các quyết định phải được thông báo đến nhân dân ở thôn, tổ dân phố, niêm yết tại nhà văn hóa, nhà sinh hoạt cộng đồng của thôn, tổ dân phố và thông báo trên hệ thống truyền thanh hoặc bằng hình thức khác phù hợp với điều kiện của địa phương chậm nhất 7 ngày trước ngày bầu cử.
Trưởng Ban Công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố tổ chức cuộc họp Ban công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố dự kiến danh sách người ứng cử trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố.
Cơ quan này cũng báo cáo cấp ủy chi bộ thôn, tổ dân phố để thống nhất giới thiệu ít nhất 1 người ra ứng cử trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố; tổ chức cuộc họp Ban công tác Mặt trận ở thôn, tổ dân phố sau khi có ý kiến của chi ủy chi bộ thôn, tổ dân phố để quyết định danh sách chính thức những người ứng cử (ít nhất 1 người).
Nội dung cuộc họp phải được lập thành biên bản theo mẫu số 5 kèm theo Nghị định này và gửi tới UBND cấp xã chậm nhất 15 ngày trước ngày tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư.
Điều 7 Nghị định số 59/2023/NĐ-CP còn nêu rõ việc tổ chức bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố tại cuộc họp của cộng đồng dân cư thực hiện theo quy định.
Theo đó, trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố triệu tập và chủ trì tổ chức cuộc họp của cộng đồng dân cư để nhân dân bàn và quyết định những nội dung được quy định tại khoản 1, 2, 3, 5 và 6 Điều 15 của Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở.
Tổ bầu cử (do chủ tịch UBND cấp xã quyết định thành lập) triệu tập và chủ trì cuộc họp của cộng đồng dân cư để bầu trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố.
Hiện Bộ Nội vụ đang xây dựng dự thảo nghị định về tổ chức và hoạt động của thôn, tổ dân phố và một số chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách để trình Chính phủ xem xét quyết định.